Η υπεραλιευση αδειαζει τη Μεσογειο
Κάθε πέρσι και καλύτερα, λένε οι ψαράδες στη
Μεσόγειο και στις θάλασσες που βρέχουν την Ελλάδα. Ολοένα και συχνότερα
τα δίχτυα ανεβάζουν λιγότερα και μικρότερα ψάρια. Η εικόνα για τις
ποσότητες των ψαριών στη Μεσόγειο είναι πολύ ανησυχητική, ζοφερή την
είχε χαρακτηρίσει η τελευταία σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
το 96% τουλάχιστον των βυθόβιων ψαριών της Μεσογείου υπεραλιεύεται, ενώ
για τα πελαγικά είδη, όπως η σαρδέλα και ο γαύρος, το αντίστοιχο ποσοστό
ξεπερνά το 71%. Δεν πρόκειται φυσικά για πρόχειρες εκτιμήσεις, αλλά για
ανάλυση των επιστημονικών γνωμοδοτήσεων σχετικά με την κατάσταση των
αποθεμάτων στη Μεσόγειο.
Βιοποικιλότητα
Μάλιστα, όπως δείχνουν τα επιστημονικά στοιχεία η Μεσόγειος αντιμετωπίζει πιο έντονο πρόβλημα από άλλες θαλάσσιες περιοχές, όπου φαίνεται οι πληθυσμοί των ψαριών να ανακάμπτουν μετά τη λήψη ορισμένων μέτρων. Για παράδειγμα, στην περιοχή του Βορειοανατολικού Ατλαντικού, η οποία περιλαμβάνει τη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα, η υπεραλίευση μειώθηκε. Από το 86% που ήταν το 2009 (υπεραλιεύονταν τα 30 από τα 35 αποθέματα που είχαν εξεταστεί) έπεσε στο 41% το 2014 (19 από 46 αποθέματα). Την αυξημένη απειλή για τη βιοποικιλότητα των ψαριών στη Μεσόγειο σημειώνει και αντίστοιχη έρευνα της Greenpeace, σύμφωνα με την οποία η υπεραλίευση στη Μεσόγειο και τις ελληνικές θάλασσες φτάνει το 82%, ως μέσο όρο, έναντι 63% των ψαριών στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Την πραγματικότητα αυτή ανέδειξε και έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), υπογραμμίζοντας πως ενώ στις θαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης που βρίσκονται στον Ατλαντικό έχει υπάρξει σταθεροποίηση ή ακόμη και αύξηση των αλιευτικών αποθεμάτων, στη Μεσόγειο η κατάσταση βαδίζει από το κακό στο χειρότερο. Η έρευνα διαπιστώνει πως μετά το 1990 έχει μειωθεί πολύ η ηλικία των ψαριών που αλιεύονται, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν να αναπαραχθούν. Πρόκειται για αποτέλεσμα της εντατικής υπεραλίευσης. Αν τα ψάρια αφήνονταν να φθάσουν σε ώριμη ηλικία, ώστε να γεννήσουν έστω μια φορά, τότε θα υπήρχε σημαντική βελτίωση στα αλιευτικά αποθέματα της Μεσογείου, σημειώνεται. Σύμφωνα με τα υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές (Παρασκευάς Βασιλακόπουλος επικεφαλής, Χρήστος Μαραβέλιας και Γιώργος Τσερπές), τα ιχθυαποθέματα θα ήταν πολύ πιο ανθεκτικά στην υπεραλίευση αν τα ψάρια πιάνονταν λίγα χρόνια αφότου έφταναν στην αναπαραγωγική ωριμότητά τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για βυθόβια ψάρια (δηλαδή ζουν κοντά στον βυθό), όπως ο μπακαλιάρος και το μπαρμπούνι, και τα οποία αποτελούν στόχο των σαρωτικών διχτυών που ρίχνουν οι τράτες. Η έρευνα των επιστημόνων δημοσιεύτηκε στο έγκυρο διεθνές περιοδικό «Current Biology».
Η ποσότητα των ψαριών που αλιεύεται στη Μεσόγειο είναι μεγάλη, ξεπερνά το 1,5 εκατομμύριο τόνους το έτος, ενώ όπως έχει ανακοινώσει η Greenpeace το 83% των τόνων και των ξιφιών που αλιεύονται είναι μικρότερα του επιτρεπόμενου μεγέθους.
Η Διεθνής Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης, η οποία εκδίδει τον Κόκκινο Κατάλογο των Ειδών, στον οποίο περιλαμβάνονται τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, έχει προειδοποιήσει πως η υπεραλίευση, η μόλυνση, η απώλεια των φυσικών τους ενδιαιτημάτων και η κλιματική αλλαγή απειλούν με εξαφάνιση 43 είδη θαλάσσιας ζωής της Μεσογείου μέσα στα επόμενα 40 χρόνια. Μεταξύ των 15 ειδών που διατρέχουν άμεσο ενδεχόμενο αφανισμού τα 14 είναι σαλάχια και καρχαρίες. Οι χελώνες, τα δελφίνια, τα λαβράκια, οι ροφοί, η μουρούνα και ο κιτρινόπτερος τόνος θεωρούνται απειλούμενα ή ευάλωτα σε μείωση πληθυσμού.
Αδυναμία ελέγχων
Μπορεί να ελεγχθεί η υπεραλίευση στη Μεσόγειο; Ολοι θεωρούν πως αποτελεί ένα πολύ δύσκολο έργο, για το οποίο τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έκαναν όσα έπρεπε για πολλές δεκαετίες.
Ενδεικτική είναι μια καταγγελία από την περιβαλλοντική οργάνωση Pew Environment Group σύμφωνα με την οποία οι ποσότητες ερυθρού τόνου που διοχετεύθηκε στην αγορά της Μεσογείου ήταν κατά 140% αυξημένες σε σχέση με τα στοιχεία που είχαν δώσει οι αλιευτικές εταιρείες. Δηλαδή η περιβαλλοντική οργάνωση έθεσε ευθέως θέμα μη αξιόπιστων στοιχείων και αδυναμία των Αρχών να ελέγξουν τα νέα πιο αυστηρά μέτρα που έχουν επιβληθεί ειδικά για τον περιορισμό της υπεραλίευσης του τόνου.
Παρά την οξύτητα του προβλήματος συνεχίζεται η χρήση καταστροφικών μεθόδων αλίευσης, όπως τα δίχτυα που σαρώνουν τον βυθό, μαζεύοντας αδιακρίτως όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και καταστρέφοντας το περιβάλλον.
Λύση τα θαλάσσια καταφύγια
Τι θα μπορούσε να γίνει για να ανακοπεί η υπεραλίευση στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, για να αρχίσουν να ανακάμπτουν οι πληθυσμοί των ψαριών; Προφανώς απαιτείται ένα σύνολο μέτρων, η πρόταση όμως για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, ενός δικτύου θαλάσσιων καταφυγίων, ξεχωρίζει. Σύμφωνα με τον ορισμό της Greenpeace, τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές όπου αποκλείεται κάθε χρήση που αφαιρεί κάτι από τη θάλασσα, όπως είναι η αλιεία και η εξόρυξη, καθώς και κάθε δραστηριότητα η οποία απορρίπτει οτιδήποτε σε αυτή. Σε κάποιες πολύ ευαίσθητες περιοχές μπορεί να απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα. Σε άλλες μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης, μη καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα είναι βιώσιμη και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες.
Η δυνατότητα ανάκαμψης των ιχθυοαποθεμάτων είναι εντυπωσιακή, εάν υπάρχει βέβαια σωστή διαχείριση. Στην περιοχή της Κορσικής, η μέση μάζα των εμπορικών ειδών ψαριών μεγάλωσε περίπου 2,3 φορές μέσα σε διάστημα τεσσάρων χρόνων και 6 φορές σε είκοσι χρόνια. Αντίθετα, στο καταφύγιο της Σαρδηνίας η αύξηση στη μάζα των ψαριών ήταν μόνο 0,2 φορές έπειτα από 10 χρόνια προστασίας. Ερευνα που διεξήχθη απέδωσε τη διαφορά αυτή στο ανεξέλεγκτο παράνομο ψάρεμα στην περιοχή της Σαρδηνίας.
Βιοποικιλότητα
Μάλιστα, όπως δείχνουν τα επιστημονικά στοιχεία η Μεσόγειος αντιμετωπίζει πιο έντονο πρόβλημα από άλλες θαλάσσιες περιοχές, όπου φαίνεται οι πληθυσμοί των ψαριών να ανακάμπτουν μετά τη λήψη ορισμένων μέτρων. Για παράδειγμα, στην περιοχή του Βορειοανατολικού Ατλαντικού, η οποία περιλαμβάνει τη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα, η υπεραλίευση μειώθηκε. Από το 86% που ήταν το 2009 (υπεραλιεύονταν τα 30 από τα 35 αποθέματα που είχαν εξεταστεί) έπεσε στο 41% το 2014 (19 από 46 αποθέματα). Την αυξημένη απειλή για τη βιοποικιλότητα των ψαριών στη Μεσόγειο σημειώνει και αντίστοιχη έρευνα της Greenpeace, σύμφωνα με την οποία η υπεραλίευση στη Μεσόγειο και τις ελληνικές θάλασσες φτάνει το 82%, ως μέσο όρο, έναντι 63% των ψαριών στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Την πραγματικότητα αυτή ανέδειξε και έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), υπογραμμίζοντας πως ενώ στις θαλάσσιες περιοχές της Ευρώπης που βρίσκονται στον Ατλαντικό έχει υπάρξει σταθεροποίηση ή ακόμη και αύξηση των αλιευτικών αποθεμάτων, στη Μεσόγειο η κατάσταση βαδίζει από το κακό στο χειρότερο. Η έρευνα διαπιστώνει πως μετά το 1990 έχει μειωθεί πολύ η ηλικία των ψαριών που αλιεύονται, με αποτέλεσμα να μην προλαβαίνουν να αναπαραχθούν. Πρόκειται για αποτέλεσμα της εντατικής υπεραλίευσης. Αν τα ψάρια αφήνονταν να φθάσουν σε ώριμη ηλικία, ώστε να γεννήσουν έστω μια φορά, τότε θα υπήρχε σημαντική βελτίωση στα αλιευτικά αποθέματα της Μεσογείου, σημειώνεται. Σύμφωνα με τα υπολογιστικά μοντέλα που χρησιμοποίησαν οι ερευνητές (Παρασκευάς Βασιλακόπουλος επικεφαλής, Χρήστος Μαραβέλιας και Γιώργος Τσερπές), τα ιχθυαποθέματα θα ήταν πολύ πιο ανθεκτικά στην υπεραλίευση αν τα ψάρια πιάνονταν λίγα χρόνια αφότου έφταναν στην αναπαραγωγική ωριμότητά τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για βυθόβια ψάρια (δηλαδή ζουν κοντά στον βυθό), όπως ο μπακαλιάρος και το μπαρμπούνι, και τα οποία αποτελούν στόχο των σαρωτικών διχτυών που ρίχνουν οι τράτες. Η έρευνα των επιστημόνων δημοσιεύτηκε στο έγκυρο διεθνές περιοδικό «Current Biology».
Η ποσότητα των ψαριών που αλιεύεται στη Μεσόγειο είναι μεγάλη, ξεπερνά το 1,5 εκατομμύριο τόνους το έτος, ενώ όπως έχει ανακοινώσει η Greenpeace το 83% των τόνων και των ξιφιών που αλιεύονται είναι μικρότερα του επιτρεπόμενου μεγέθους.
Η Διεθνής Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης, η οποία εκδίδει τον Κόκκινο Κατάλογο των Ειδών, στον οποίο περιλαμβάνονται τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, έχει προειδοποιήσει πως η υπεραλίευση, η μόλυνση, η απώλεια των φυσικών τους ενδιαιτημάτων και η κλιματική αλλαγή απειλούν με εξαφάνιση 43 είδη θαλάσσιας ζωής της Μεσογείου μέσα στα επόμενα 40 χρόνια. Μεταξύ των 15 ειδών που διατρέχουν άμεσο ενδεχόμενο αφανισμού τα 14 είναι σαλάχια και καρχαρίες. Οι χελώνες, τα δελφίνια, τα λαβράκια, οι ροφοί, η μουρούνα και ο κιτρινόπτερος τόνος θεωρούνται απειλούμενα ή ευάλωτα σε μείωση πληθυσμού.
Αδυναμία ελέγχων
Μπορεί να ελεγχθεί η υπεραλίευση στη Μεσόγειο; Ολοι θεωρούν πως αποτελεί ένα πολύ δύσκολο έργο, για το οποίο τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν έκαναν όσα έπρεπε για πολλές δεκαετίες.
Ενδεικτική είναι μια καταγγελία από την περιβαλλοντική οργάνωση Pew Environment Group σύμφωνα με την οποία οι ποσότητες ερυθρού τόνου που διοχετεύθηκε στην αγορά της Μεσογείου ήταν κατά 140% αυξημένες σε σχέση με τα στοιχεία που είχαν δώσει οι αλιευτικές εταιρείες. Δηλαδή η περιβαλλοντική οργάνωση έθεσε ευθέως θέμα μη αξιόπιστων στοιχείων και αδυναμία των Αρχών να ελέγξουν τα νέα πιο αυστηρά μέτρα που έχουν επιβληθεί ειδικά για τον περιορισμό της υπεραλίευσης του τόνου.
Παρά την οξύτητα του προβλήματος συνεχίζεται η χρήση καταστροφικών μεθόδων αλίευσης, όπως τα δίχτυα που σαρώνουν τον βυθό, μαζεύοντας αδιακρίτως όλους τους ζωντανούς οργανισμούς και καταστρέφοντας το περιβάλλον.
Λύση τα θαλάσσια καταφύγια
Τι θα μπορούσε να γίνει για να ανακοπεί η υπεραλίευση στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, για να αρχίσουν να ανακάμπτουν οι πληθυσμοί των ψαριών; Προφανώς απαιτείται ένα σύνολο μέτρων, η πρόταση όμως για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, ενός δικτύου θαλάσσιων καταφυγίων, ξεχωρίζει. Σύμφωνα με τον ορισμό της Greenpeace, τα θαλάσσια καταφύγια είναι περιοχές όπου αποκλείεται κάθε χρήση που αφαιρεί κάτι από τη θάλασσα, όπως είναι η αλιεία και η εξόρυξη, καθώς και κάθε δραστηριότητα η οποία απορρίπτει οτιδήποτε σε αυτή. Σε κάποιες πολύ ευαίσθητες περιοχές μπορεί να απαγορεύεται κάθε δραστηριότητα. Σε άλλες μπορεί να επιτρέπεται η χαμηλής έντασης, μη καταστροφική αλιευτική δραστηριότητα, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα είναι βιώσιμη και θα είναι προϊόν απόφασης στην οποία θα έχουν πλήρη συμμετοχή οι εμπλεκόμενες τοπικές κοινωνίες.
Η δυνατότητα ανάκαμψης των ιχθυοαποθεμάτων είναι εντυπωσιακή, εάν υπάρχει βέβαια σωστή διαχείριση. Στην περιοχή της Κορσικής, η μέση μάζα των εμπορικών ειδών ψαριών μεγάλωσε περίπου 2,3 φορές μέσα σε διάστημα τεσσάρων χρόνων και 6 φορές σε είκοσι χρόνια. Αντίθετα, στο καταφύγιο της Σαρδηνίας η αύξηση στη μάζα των ψαριών ήταν μόνο 0,2 φορές έπειτα από 10 χρόνια προστασίας. Ερευνα που διεξήχθη απέδωσε τη διαφορά αυτή στο ανεξέλεγκτο παράνομο ψάρεμα στην περιοχή της Σαρδηνίας.
.bmp)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)